Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі өткен жылдың қорытындысын шығарып, ағымдағы жылдың жоспарларын талқылады. ҚР Премьер-Министрінің орынбасары Ералы Тоғжановтың қатысуымен өткен ҚР АҚДМ кеңейтілген алқа отырысында министр Аида Балаева, вице-министр Болат Тілепов, вице-министр Кемелбек Ойшыбаев, вице-министр Асхат Оралов, дін істері комитетінің төрағасы Ержан Нүкежанов, Қазақстанның Азаматтық Альянсының президенті Бану Нұрғазиева, «Atameken Business» бас директоры Қанат Сахариянов есептік баяндама жасады. Олар пандемия кезінде азаматтық қоғамды дамытудың өзекті мәселелері, ақпарат саласы, жастар және отбасы саясаты және т. б. туралы айтып берді.

А. Балаева атап өткендей, мемлекет барлық нарық субъектілері сияқты, 2020 жылы ауыр дағдарыста болған БАҚ-қа аса қажетті қолдауын көрсетті.

Коронавирустың алғашқы толқыны кезінде халықты уақтылы ақпараттандыру бойынша үлкен жұмыс жүргізілді. Қоғамдық көңіл-күйді тұрақтандырудың негізгі факторларының бірі жалған ақпаратты жедел теріске шығару және  stopfake.kz және coronavirus2020.kz сайттарында КВИ даму қарқыны мен ауқымы туралы халықты үнемі хабардар етіп отыр болды, бұл жұмыс бүгінгі күнге дейін сәтті жалғасуда.

«Осылайша, ақпарат саласында біз сабақтастықты сақтап қана қоймай, сонымен қатар мемлекеттік ақпараттық саясатты іске асыруда неғұрлым жүйелі тәсілге ықпал ететін бірқатар маңызды шешімдер қабылдай алдық», — деді А. Балаева. 

Бірқатар жаңа ақпараттық жобалар іске қосылды. Абайдың 175 жылдығын мерекелеу аясында Abai TV телеарнасы өз жұмысын бастады. Мемлекеттік органдардың қызметі туралы халықты сапалы ақпараттандыру мақсатында екі портал іске қосылды: мемлекеттік БАҚ-тардың бірыңғай порталы, ол азаматтарға жедел анық ақпарат береді, сондай-ақ мемлекеттік бағдарламалардың мағынасы мен халыққа пайдасын түсінікті түсіндіретін мемлекеттік бағдарламалардың Бірыңғай порталы.

Министр хабарлағандай, өткен жылы министрлік журналистердің біліктілігін арттыруға және қайта даярлауға, сондай-ақ салалық журналистиканы дамытуға бағыт алды. Қазір бұл жүзеге асырылуда.

«8 ақпаннан бастап алғашқы 50 журналист С. Аспандияров атындағы ҚазҰМУ базасында медициналық тақырыпта мамандана бастайды. 15 ақпаннан бастап кемінде 50 журналист Л. Гумилев атындағы ЕҰУ базасында дін саласындағы білімдерін жетілдіретін болады. Ал 22 ақпаннан бастап тағы 50 журналист үшін әл-Фараби  атындағы ҚазҰУ базасында экологиялық тақырып бойынша сабақтар басталады Аграрлық, құқықтық, экономикалық және әлеуметтік-еңбек салаларындағы басқа да жоғары оқу орындарымен осындай жұмыс жүргізілетін болады», — деді А. Балаева.

Министр мемлекеттік ақпараттық тапсырысты ұсынудың жаңа ережелері бойынша жүргізіліп жатқан жұмысты, ал болашақта БАҚ туралы сапалы жаңа заң қабылдау көзделіп отырғанын атап өтті. Мұндағы түпкі мақсат  — мемлекеттің бірыңғай ақпараттық саясатының заңмен қамтамасыз етілген тетіктерін қалыптастыру.

«Биылғы жылы заң жобасының тұжырымдамасы 2022 жылдың өзінде-ақ БАҚ туралы жаңа заң әзірлеп, қабылдау үшін кеңінен талқыланады деп ойлаймын. Ал биыл да біздің алдымызда маңызды міндеттер тұр», — деді А. Балаева.

Олардың ішіндегі ең маңыздылары — мемлекеттің ақпараттық қауіпсіздігін қамтамасыз ету және ақпараттық-идеологиялық жұмыс. Бағыттардың бірі ретінде шекара маңы аумақтары бойынша жұмыс басталды, онда бұл мәселе әрдайым өзекті болды. Шекара маңындағы аумақтарда мемлекеттік радиохабар тарату желісін дамыту жөніндегі Жол картасы әзірленді. Радиожиіліктерге конкурс жарияланды. Ақпараттық-талдамалық бағыттағы бағдарламалар басым тәртіппен қаралатыны түсінікті.

Телеарналардағы отандық ақпараттық контенттің үлесін арттыру да маңызды міндет болып отыр. 

«Өткен жылы біз шетелдік контентті 30%-ға төмендеттік және бұл жұмыс биылғы жылы да жалғасатын болады. Бұл ретте біз өндірілетін телевизиялық контенттің сапасына басты назар аударуға тиіспіз. Келесі басымдық ретінде бірыңғай ақпараттық-идеологиялық тұрақтылықтың қалыптасуына ықпал ететін нақты тетіктер әзірленуі тиіс өңірлерде ақпараттық жұмысты үйлестіруді күшейтуді атап өткім келеді. Яғни, іске қосылған жобаларды дамытуды жалғастырып қана қоймай, бұрын жоспарланған кейстерді іс жүзінде жүзеге асыруға назар аударып, жаңа өзекті бастамаларды әзірлеп, ұсыну қажет», — деді ақпарат және қоғамдық даму министрі.

Сонымен қатар, өткен жылы азаматтық қоғам институттарымен жұмысты сапалы жаңа деңгейге көтеруге мүмкіндік туды.

«Бұл біздің жұмысымызда қолданған кері байланыс механизмдерінің арқасында мүмкін болды. Олар өте көп. Бір ғана мысал келтірейін: алғашқы күннен бастап біз министрлік жанында тұрақты жұмыс істейтін дөңгелек үстел құрдық, онда қоғамды толғандыратын ең өзекті мәселелер талқыланып қана қоймай, сондай-ақ өте пайдалы және қажетті азаматтық бастамалар пысықталады», — деді А. Балаева.

Бұл бастамалардың өміршеңдігін 2020 жылы ерекше мазмұнды өткен ІХ Азаматтық форумның жұмысы да дәлелдеді. ҮЕҰ-дан түскен ұсыныстар пакеті шеңберінде форумның ұсынымдарын іске асыру мақсатында гранттық қаржыландырудың жаңа қағидаларын әзірлеу аяқталды. Олардың айтуынша, әлеуметтік жобаларды шығармашылық тұрғыдан жүзеге асыру үшін қажетсіз бюрократиялық кідірістер мен кедергілерге қатысты көптеген мәселелер шешілді. Осы жылдың міндеті — азаматтық қоғам өкілдерімен тығыз серіктестік жағдайында аталған құжатты тиімді іске асыру. Министрдің айтуынша, ағымдағы жылы деңгейді, соның нәтижесінде — тиімділікті көтеру керек. Сонымен қатар, пандемиямен күресудің тағы сондай қиын жағдайларында жұмыс істеу керек болады, ал қиындықтар мен міндеттер арта түсуде.

Азаматтық қоғам саласында атқарылған жұмыстар туралы

ҚР ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Болат Тілепов өз сөзінде бүгінде азаматтық саланы реттеуде мемлекет өз тарапынан көптеген шаралар қабылдап жатқанын айтты. Жылдан жылға үкіметтік емес ұйымдар желісі сапасы мен сандық жағынан өсіп келеді. Қазіргі таңда елімізде 22 мыңнан астам ҮЕҰ тіркелген, оның ішінде 16 мыңы жұмыс істейді, 5 мыңы белсенді ұйымдар қатарына кіреді

«Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев өз Жолдауында атап өткендей, азаматтық қоғам өкілдерінің халықтың әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартуға қатысуы маңызды. Үкіметтік емес ұйымдар мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, гранттар арқылы қаржылық қолдауға ие болуда. Мәселен, былтыр қоғамдық ұйымдардың қатысуымен бүкіл еліміз бойынша 1250-ден аса әлеуметтік жоба іске асты, жүздеген ұйым әрі қарай дамуға мүмкіндік алып, 38 қоғамдық ұйым қаржылай сыйақы алды», — деді Б. Тілепов.

Оның айтуынша, 2020 жыл – еліміздің азаматтық қоғамы үшін маңызды жыл. Өйткені, былтыр азаматтық сектор саласында біршама маңызды қадамдар мен жетістіктер орын алды. Ең бастысы осы саладағы басты стратегиялық құжат - елдегі үкіметтік емес секторды дамытудың жаңа векторын қамтитын 2020-2030 жылдарға арналған Азаматтық қоғамды дамыту концепциясы қабылданды. Бұл ретте, Үкімет қаулысымен «Қазақстан Республикасында азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспары» бекітілді.  

«Халық үніне құлақ асатын мемлекетті» қалыптастыру міндеттерін орындауда қолға алынып отырған жұмыстың басты бағыттарының бірі – ақпараттың қол жетімділігін қамтамасыз ету. Мемлекет басшысы қол қойған «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ақпарат мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» Заңға сәйкес, енді әрбір мемлекеттік органда ақпаратқа қол жеткізу мәселелері бойынша уәкілетті тұлға немесе бөлімше айқындалатын болады. Сондай-ақ, биыл алғаш рет Мемлекет басшысына елдегі ақпаратқа қол жеткізу саласының жай-күйі туралы есеп әзірленеді. 

Б. Тілеповтың айтуынша, жыл сайын мемлекеттік органдардың ашықтық деңгейіне талдау жүргізіледі. Өткен жылы алғаш рет мемлекеттік органдардың өздері ғана емес, олардың ведомстволық бағынысты ұйымдарының қызметі бағалаудан өтті.  

«Оның нәтижесінде ведомстволық бағынысты 150-ге жуық ұйым «Ашық диалог» порталында бірінші басшылардың блогтарын ашты. Еліміздің негізгі идеологиялық құжаты – «Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыруда ауқымды жұмыстарды қолға алдық. Бағдарлама аясындағы жобаларға 2020 жылы – республика бойынша 8 миллионнан астам адам қатысып, 30 000-нан астам іс-шара өткізілді. Жалпы «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында республикалық және өңірлік іс-шаралар жоспарынан бөлек, 17 арнайы жоба іске асырылды», — деді Б. Тілепов.

Ауқымды іс-шаралар кешені бүгінде мазмұндық жағынан түрленіп, жаңа сапаға өтуде. Бұл орайда, биылдан бастап – «Рухани жаңғыру» бағдарламасын Ұлттық жаңғыру кезеңіне өткізудің Жол картасы әзірленіп, іске қосылды. Бұл шаралар жас ерекшеліктерін ескере отырып, халықтың түрлі топтарын  қамтиды. Ол қоғамдағы рухани-танымдық сананы жаңғыртып ғана қоймай, интеллектуалдық және парасаттылық құндылықтарын бекітеді.

Вице-министр ауқымды міндеттер мен жүйелі жоспарлар бар екенін атап өтті. Бұл ретте, қазақстандықтарды қоғамдағы оң өзгерістер мен жаңа жобаларға жұмылдыру, азаматтық қоғамда одан әрі нығайтуға басты басымдық берілетін болады. 

 

Ақпараттық жұмыс және БАҚ саласын дамыту туралы

ҚР ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Кемелбек Ойшыбаев 2020 жылдың қорытындысы бойынша елімізде короновирус инфекциясымен күресу жұмыстары ақпараттық күн тәртібінің басты тақырыбы болғанын айтты. Жалпы барлық мемлекеттік органдардың қызметін толық ақпараттандыру мақсатында министрлік 2020 жылға арналған «Жасампаздыққа толы жылдар» республикалық медиа-жоспарын әзірлеп, Үкіметтің отырысында бекіткен. Оның негізгі бағыттары Тәуелсіздігіміздің 30 жылдығы, «Рухани жаңғыру» бағдарламасын іске асыру және волонтерлар жүйесінің дамуы. Наурыз бен мамыр айларында Қазақстанда төтенше жағдай жарияланғанда, COVID-19-ға қатысты жасалып жатқан істерді халыққа тез жеткізу мақсатында, үкіметтің шешімімен Республикалық коммуникациялық орталық құрылды. 

«Оның жұмысына біздің министрлікпен қатар Денсаулық сақтау министрлігінің өкілдері белсене қатысуда. Наурыз айында Coronavirus2020.kz сайты іске қосылды. Оның ішінде статистикалық мәліметтер, инфографика, сараптамалық материалдарымен толықтырылады. Сайтты күніне 100 мың адам қарайды. Қазақстанның азаматтарынан келіп түскен 41 мыңнан астам өтінішке мемлекеттік органдар жедел жауап берді. «Telegram» мессенджерінде @coronavirus2020.kz атты ресми канал іске қосылды, оған 300 мыңнан астам оқырман тіркелген. Шілде айында Stopfake.kz сайтын іске қостық. Ол БАҚ-та, әлеуметтік желілерде және мессенджерлерде таралған жалған ақпараттарды анықтап фейк екенін мәлімдеп халыққа түсіндіру жұмыстарын жүргізеді. Қазіргі кезге дейін 450-ге жуық материалды жалған екенін дәлелдеп қоғамға жеткізді», — деді вице-министр.

Жалпы 2020 жылы КВИ тақырыбы бойынша БАҚ-та 274 мың материал жарық көрген.

 

Мемлекеттік жастар және отбасы саясатын іске асыру

Ақпарат және қоғамдық даму вице-министрі Асхат Оралов 2020 жылы жастар және отбасы саясаты саласында атқарылған жұмыстар жайлы қысқаша баяндады. Шаралар кешені Жастар жылы аясындағы қабылданған Жол картасы және «Қазақстан 2020: болашаққа жол» Қазақстан Республикасы Мемлекеттік жастар саясатының 2020 жылға дейінгі тұжырымдамасы шеңберінде іске асырылды.

ҚР Президентінің Жастар жылының салтанатты жабылу рәсімінде берген тапсырмасын орындау мақсатында, «Қазақстан Республикасының жастарын қолдау жөніндегі 2021-2025 жылдарға арналған кешенді жоспар» 2020 жылғы 30 желтоқсандағы Үкіметтің қаулысымен бекітілді.

Бұл жоспарға жастарды қолдау шараларын жетілдіру, соның ішінде жастардың баспана мәселесінің шешілуіне мониторинг жасау, оларды жұмыспен қамтуға ықпал ету, жас ғалымдар мен стартап-жобаларды қолдау, «Қолжетімді спорт» жобасын жүзеге асыру арқылы олардың белсенділігін арттыруға бағытталған кешенді іс-шаралар енгізілген. Кешенді жоспар 10 бағыт бойынша 55 тармақтан тұрады.

Вице-министрдің айтуынша, мемлекеттік жастар саясаты жүйесінің әдіснамалық базасын қамтамасыз ету және оны жастардың өзекті сұраныстары мен мүддесіне әрі қарай бейімдеу мақсатында «Қазақстан жастары – 2020» Ұлттық баяндамасы әзірленді. 

Отбасы саясаты саласында жұмысты жетілдіру үшін ҚР 2030 жылға дейінгі отбасы және гендерлік саясат тұжырымдамасын іске асыру жөніндегі іс-шаралар жоспарының екінші кезеңі бекітіліп, іске асырылуда. Жыл сайынғы «Қазақстандық отбасылар» Ұлттық баяндамасы әзірленді, онда COVID-19 пандемиясының отбасыларға әсерін ескере отырып, қазақстандық отбасылардың әл-ауқатына талдау жүргізілді. Талдау қорытындысы бойынша салада шешуді талап ететін мәселелер анықталды, мүдделі мемлекеттік органдарға ұсынымдар берілді. Сарапшылардың ұсынымдары негізінде жоспарларға өзгерістер енгізілетін болады.

2020 жылы үкіметтік емес ұйымдарды қолдау мақсатында, әлеуметтік маңызы бар жобаларды, оның ішінде онлайн форматта іске асыруды жалғастырды. Нәтижесінде, 16 үкіметтік емес ұйымдарды тарта отырып, жастар және отбасы саясаты саласында 22 әлеуметтік жоба іске асырылды, 300 мыңнаң астам адамның қатысуымен 200-ден астам іс-шара ұйымдастырылды. Іске асырылған жобалар бойынша БАҚ пен әлеуметтік желілерде ақпараттық қамту шамамен 11 млн адамды құрады. Осыған ұқсас жобалар өңірлік деңгейде де іске асырылды.

Сонымен қатар, жобаларды қашықтықтан іске асыру форматы мен жаңа технологиялар 209 өңірлік жастар ресурстық орталықтарының ұйымдастырушылық-әдістемелік базасын күшейту бойынша жұмыс жүргізуге мүмкіндік берді. 

«Жыл ішінде жаңа жобалар іске асырылды, олардың шеңберінде еліміздің барлық өңірінен 600 мыңнан астам жаңа буын өкілдері жастарды қолдауға бағытталған мемлекеттік бағдарламалар мен бастамалардың әртүрлі бағыттары бойынша қажетті консультацияларды алды. Бұл бағыттағы жұмыс 2021 жылы да өз жалғасын табады. Пандемияға байланысты шектеулерге қарамастан, ТМД елдерінің стратегиялық серіктестерімізбен жастар саясаты саласындағы халықаралық ынтымақтастық өз жалғасын тапты. Сонымен қатар әлемдік тәжірибеге сәйкес елімізде «Жастарды дамыту индексін» әзірлеу және оны Мемлекеттік жоспарлау жүйесінің құжаттарына енгізу мәселесін пысықтау жоспарланған», — деді вице-министр.

Жастар мен отбасы саласындағы мемлекеттік саясатты жетілдіру бойынша Мемлекет басшысы қойған міндеттерге сәйкес, «Тәуелсіздік ұрпақтары» Ұлттық жобасын, жастардың жағдайын анықтайтын жыл сайынғы «Қазақстан жастары 2021» және «Қазақстан Республикасындағы отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қарсы іс-қимыл туралы» Ұлттық баяндамаларын әзірлеу сондай-ақ NEET санатындағы жастармен жұмыс жөніндегі Республикалық жобалық кеңсесін құру және  жұмысын ұйымдастыру жоспарланған.  

Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру

Дін істері комитетінің төрағасы Ержан Нүкежанов қазіргі таңда елімізде тұрақты діни ахуал қалыптасқанын айтты. Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі жергілікті атқарушы органдармен бірлесіп, жүйелі жұмыстар атқаруда. Сонымен қатар, өзге де мүдделі мемлекеттік органдармен өзара әрекеттестік жолға қойылған.

Мемлекеттік  саясаттың  тиімді жүргізуді қолданыстағы құқықтық-нормативтік база және басқа да бағдарламалық құжаттар қамтамасыз етті. 2020 жылғы желтоқсанда Дін саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі 2021-2023 жылдарға арналған кешенді жоспар қабылданды. 

Бұл стратегиялық құжатта мемлекеттің зайырлылық қағидаттарын ілгерілету, мемлекеттік-конфессиялық және конфессияаралық келісімді нығайту мен халық арасында радикалды идеологияның таралуына қарсы іс-қимыл жөніндегі  негізгі міндеттер мен шаралар белгіленген.

Сондай-ақ, дін саласындағы көрсетілетін мемлекеттік қызметтердіоңтайландыру мақсатында автоматтандыру жұмыстары жүргізілуде Қазіргі таңда, 7 қызметтің 6-уы автоматтандырылды. Ағымдағы жылы бұл жұмыс толық аяқталады.

2020 жылғы әлеуметтік зерттеулерге сәйкес халық арасында зайырлылық  қағидаттарын қолдаудың жоғары деңгейі байқалады.

Зайырлылық қағидаттарын насихаттау мақсатында БАҚ-та және интернет желісінде ауқымды ақпараттық-түсіндіру жұмыстары жүргізілуде. Министрлік тарапынан бекітілген «Қазақстан – зайырлы мемлекет»  медиа жоспары көзделген мақсаттарға қол жеткізуге мүмкіндік берді.

Бұдан басқа, дін саласындағы 2605 білікті маманнан құрылған 229 өңірлік ақпараттық-түсіндіру топтары қоғамның түрлі өкілдеріне зайырлылық қағидаттарын түсіндірді. Нәтижесінде қоғамдық қатынастарда зайырлылық қағидаттарының сақталуына оң ықпалын тигізді. Оның нақты нәтижелерінің бірі Министр айтып өткеніндей еліміздің мектептеріндегі хиджаб кию фактілерінің санының 12 есеге дейін (2462-ден 201-ге) төмендегенін айтуға болады.

Республикада мемлекеттік-конфессиялық қатынастар діни бірлестіктермен сындарлы диалог және нәтижелі ынтымақтастық форматында құрылған. Осы мақсатта діни бірлестіктермен байланыс жөніндегі кеңес және діни бірлестіктер өкілдерінің жиналысы сияқты диалог алаңдары жұмыс істеуін жалғастыруда.

«Пандемия кезінде мемлекеттің шешімдерін бірауыздан қолдаған және карантиндік шектеулерді сақтауға шақырған елдің діни бірлестіктеріне ерекше алғысымды білдіргім келеді», — деді вице-министр.

Өткен жылы карантин кезеңінде ірі діни мерекелер болды, оның ішінде Пасха және Ораза айт мерекесі өтті. Құрбан айт мерекесі кезінде  санитарлық нормалардың сақталуын қамтамасыз ету мақсатында ҚМДБ АҚДМ көмегімен Qurban2020.muftyat.kz  сайтын іске қосты, онда азаматтар онлайн-тапсырыстар мен құрбандық шалуға өтінімдер қалдыра алды. Осы мақсатта пасхалық Құдайға құлшылық ету тек діни қызметкерлердің қатысуымен өткізілді және Алматы қаласының Вознесенск кафедралды соборынан Еуразия бірінші арнасы телеарнасында тікелей эфирде көрсетілді.

Біздің тағы бір маңызды жұмыс бағытымыз халықтың діни радикалдық идеологияларға қарсы иммунитетін нығайтуға бағытталған ақпараттық-түсіндіру және қарсы насихаттау жұмыстарын жүргізу  болып отыр. Өткен жылы бұл бағыттағы жұмыстар қайта қарастырылып, негізгі басымдықтар белгіленді. Сандық көрсеткіштен сапалық нәтижеге басты назар аударылуда. Атап айтқанда, халықтың діни радикалды идеологияның ықпалына түсіп қалуы ықтимал топтарына (сауда орындары, құрылыс алаңдары және т.б) басымдық беріліп, жоспарлы түрде  мақсатты жұмыстар ұйымдастырылды. Сонымен бірге,  карантин талаптарының күшеюіне байланысты ақпараттық-түсіндіру жұмыстары онлайн түрде де өткізіліп, жаңашылдық сипаттағы ақпараттандыру әдістері  жүзеге асырылды.

Бұдан басқа, аса маңызды бағыттардың бірі болып табылатын деструктивті діни ағымдардың идеологиясын ұстанушыларымен жүргізілетін жұмыстар жүйелі түрде жүргізілді. 2020 жылы деструктивті идеология ұстанушыларының 50%-дан астамы оңалту іс-шараларымен қамтылып, нәтижесінде олардың 3 мыңнан астамы қазақстандық қоғамның дәстүрлі құндылықтарына қайта оралды.

Сондай-ақ, «Жусан» арнайы операциясы шеңберінде террористік белсенділік аймақтарынан 2020 жылдың басында қайтарылған әйелдер100% оңалтылды. Алайдаөзге де жолдармен қайтарылған 32 әйелдің қосылуына байланысты бұл көрсеткіш 90% құрады. Оларды радикалды көзқарастан арылту және қайта әлеуметтендіру бойынша мақсатты жұмыстар жалғасуда.

Халықтың уақыт өткен сайын интернет желісіне деген қызығушылығының артуы, сондай-ақ карантиндік кезеңнің созылуы Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің алдына жаңа міндеттерді алып келді. Осыған орай, онлайн форматтағы ақпараттандыру жұмыстары қайта қарастырылып, кешенді шаралар қабылданды. Нәтижесінде еліміздің интернет кеңістігінде радикалды контенттің көбейіп кетуіне жол берілмеді. Отандастарымыздыңдіни мазмұндағы діни радикалды ақпарат көздерінен қорғау мақсатында оларды анықтау және қолжетімділігін шектеу, бұғаттау, оларға жедел ден қою қызметі  күшейтілді. 

Нәтижесінде  2020 жылы әлеуметтік желілердегі діни радикалды топтарда тіркелген отандастарымыздың саны 2019 жылмен салыстырғанда 46%-ға азайып, діни экстремизм мен терроризмді насихаттайтын 21 мыңнан астам материал  бұғатталды және жойылды. Қазіргі таңда әлеуметтік желілерде тиімді профилактикалық және қарсы жұмыстарының тиімділігін арттыру мақсатындадін саласындағы 350-ден астам маманға 7 оқыту семинар-тренингі арқылы жаңа медианың дағдыларын үйреттік.           

«2020 жылды түйіндей отырып, жүргізіліп жатқан жұмыстардың нәтижесінде елдегі діни ахуал тұрақты болып қала береді деп сеніммен айтуға болады. Діни негіздегі қақтығыстарға жол берілмейді, мемлекеттің осы саладағы саясаты халық арасында кең қолдауға ие», — деді вице-министр.

2021 жылы министрліктің алдында дін саласындағы бірқатар маңызды міндеттер тұр.

Біріншіден, діни саладағы заңнамаға басқа салалық заңдар арқылы нақты өзгерістер енгізу бойынша жұмыс жалғасатын болады. Ұсынылатын өзгерістер діни бірлестіктерді тіркеу, діни іс-шараларды және дінтану сараптамасын өткізу, әкімшілік нормалар мәселелерін оңайлатуды көздейді. Аталған өзгерістер елдегі діни ахуалдың дамуына оң әсер етеді деп күтілуде.

Сонымен бірге, қағаз жүзіндегі баламаны алып тастап діни қызмет саласындағы барлық мемлекеттік қызметтерді 100% автоматтандыруды қамтамасыз ету жоспарлануда.   

Екіншіден, террористік белсенділік аймақтарынан оралған әйелдердің 90%-ын оңалтуға қол жеткізу мақсаты қойылды. Келген әйелдердің басым көпшілігі радикалды идеологиядан бас тартып, қоғамға ойдағыдай енеді деп күтілуде.

Үшіншіден, халықтың радикалдануына жол бермеу мақсатында нысаналы топтардың 70%-ын ақпараттық-түсіндіру жұмысымен қамтуды қамтамасыз ету қажет. Сондай-ақ, бөлінген деструктивті діни ағымдарды ұстанушылардың 70%-ын теологиялық-психологиялық оңалту іс-шараларымен қамту жоспарлануда.

Дін саласындағы үйлесімді мемлекеттік-конфессиялық қатынастарды сақтау бойынша оқушыларға арналған қосымша оқу құралы әзірленуде. Оқу құралы оқушылардың құқықтық және дінтану сауаттылығы деңгейін арттыруға, оларға моральдық құндылықтарды, патриотизмді және радикалды идеологияға иммунитетті дарытуға мүмкіндік береді.

ҚР Тұңғыш Президенті – Елбасы Н. Назарбаевтың конфессияаралық және өркениетаралық диалогты ілгерілету жөніндегі бастамаларын шетелде танымал ету мақсатында Әлемдік және дәстүрлі діндер лидерлерінің съезі XIX Хатшылығының отырысы жоғары деңгейде өткізілетін болады.

Министрлік алдына қойылған міндеттер елдегі діни ахуалдың тұрақты дамуын қамтамасыз ету бойынша бұрын іске асырылған шаралардың қисынды жалғасы болып табылады және мемлекеттік құрылыстың зайырлы қағидаттарының үстемдігін сақтауға, конфессияаралық келісімді нығайтуға және дінді деструктивті мақсаттарда пайдалануға жол бермеуге мүмкіндік береді.

 

Пандемия кезіндегі азаматтық қоғамның өзекті мәселелері

Қазақстан Азаматтық альянсының президенті Бану Нұрғазиева өз кезегінде пандемия кезіндегі азаматтық қоғамның өзекті мәселелері туралы баяндады.

Б. Нұрғазиева атап өткендей, дағдарыс — бұл мүмкіндіктер уақыты. Пандемия әдеттегі жұмыс әдістерін түбегейлі қайта қарауға мәжбүр етті. Қашықтықты сақтау байланыс форматын жаңартуға әкелді. Жеке қарым-қатынасты ештеңе алмастырмаса да, біз жаңа жағдайларға тез бейімделіп, құнды байланыс арналарын сәтті сақтай алдық.

Ұжымдық іс-қимылдардың маңыздылығы мен нәтижелілігін түсіну пайда болды. Қайырымдылық пен еріктілік ұлттық ауқымды қабылдады және әлеуметтік нормаға айналды.

«Тарихта алғаш рет Қазақстанның Азаматтық форумы азаматтық қоғам апталығы ретінде қашықтан форматында өтті. 40-тан астам түрлі форматтағы диалог алаңдарын онлайн режимінде өткізу бұрын-соңды болмаған қамтуды, шамамен 20 мың адамды қамтамасыз етуге мүмкіндік берді», — ҚАА президенті.

Форум қорытындысы бойынша 650-ден астам ұсыным әзірленді, бұл азаматтық қоғамның өсіп келе жатқан белсенділігін растайды.

Сондай-ақ, Б. Нұрғазиева мемлекет атынан Ақпарат және қоғамдық даму министрлігі үкіметтік емес секторға барынша қолдау көрсетіп отырғанын атап өтті.

«Осылайша, біздің ескертулеріміз бен ұсыныстарымызды ескере отырып, Министрлік жанынан "Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс, гранттар және сыйлықақылар туралы" Заңға өзгерістер енгізу жөніндегі жұмыс тобы құрылды, бұл коммерциялық емес ұйымдардың қажеттіліктеріне жауап береді. Сондай-ақ, гранттарды бөлу әдістемесін өзгерту, гранттық қаржыландыру рәсімдерінің ашықтығын қамтамасыз ету бойынша жұмыстар басталды. Үкіметтік емес сектор осы бастамаларды қолдайды және қолдайды», — деді ол.

Сонымен қатар, көптеген жылдар бойы елдің азаматтық қоғамын толғандырып келе жатқан бірқатар проблема бар.

Бірінші. Мемлекеттік әлеуметтік тапсырыс билік пен ҮЕҰ өзара іс-қимылының негізгі тетігі деп аталады. Алайда, осы Заңның 15 жыл бойы жетілдірілмеуі үкіметтік емес сектордың институционалдық дамуына кедергі келтіруде.

«Мысалы, заң кез келген материалдық-техникалық құралдарды, соның ішінде компьютерлерді, ксероксты немесе жиһазды сатып алу құқығына тыйым салады. Сонда ауылдық ҮЕҰ-ды қалай дамытуға болады?», — деді Б. Нұрғазиева.

Бұдан басқа, ҮЕҰ «жобадан жобаға» немесе «конкурстан конкурсқа» қағидаты бойынша жұмыс істейді.

Мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты Мемлекеттік сатып алу туралы заңмен реттеу рәсімдердің ұзақтығы мен күрделілігіне байланысты әлеуметтік маңызы бар жобаларды іске асыру процесін қиындатады.

Әкімдер өңірлік проблемаларды шешу үшін үкіметтік емес ұйымдарға қаражат бөлуге дайын, бірақ ең төмен құнын ұсына отырып, жобаны басқа өңірлерден ҮЕҰ жеңіп алатынымен келіспейді. Б. Нұрғазиеваның айтуынша, Алматы қаласында тұрып жобаны Маңғыстау облысында  өңірдің әлеуметтік проблемалары мен ерекшелігін білмей жүзеге асыру мүмкін емес.

Үкіметтік емес ұйымдар сатып алу рәсімдерінің ұзақтығына байланысты бірнеше ай бойы конкурстың қорытындысын күтетіні баршаға мәлім. Ең жақсы болған жағдайда сәуір айында, көбінесе қыркүйек немесе қазан айларында келісім жасауға болады.

Сонымен қатар, жобаны іске асыру мерзімі күнтізбелік жылға емес, қаржы жылына байланысты. Келісімшарттың қашан жасалғаны маңызды емес, тіпті қазан айында болса да, жоба қараша айының соңына дейін жабылуы керек. Бұл жобаның орындалу сапасына әсер ететіні сөзсіз.

Ел президенті Қ. Тоқаев Жолдауында «бюджеттік және сатып алу рәсімдеріне байланысты ұзақ уақыт кетеді. Бұл схемаға өзгерістер енгізу қажеттілігі туындадым деп атап өткен болатын.

«Біздің ойымызша, бұл үкіметтік емес сектор саласын реттейтін заңнамаға да қатысты болуға тиіс. Осыған байланысты үкіметтік емес ұйымдардың қызметін реттейтін барлық заңдар мен нормативтік-құқықтық актілерге азаматтық қоғамның тиімді қызметіне кедергі келтіретін құқықтық қайшылықтарды жою тұрғысынан тексеру жүргізу үшін жұмыс тобын құруды ұсынамыз», — деді ҚҚА президенті.

Екінші. Барлық мемлекеттік органдардың міндеті — қоғамдық бірлестіктермен өзара іс-қимыл жасау, олармен сындарлы қарым-қатынас орнату, сондай-ақ азаматтық бастамаларды қаржыландыру, әріптестікте саланың жергілікті дағдарыстары мен проблемаларын еңсеру перспективасын көру.

Алайда, ел басшылығының тапсырмаларына және азаматтық форумдардың барлық мемлекеттік органдардың салалық мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты іске асыруға бюджетте қаражат көздеу қажеттігі туралы хаттамаларына қарамастан, бұл тапсырманы жекелеген мемлекеттік органдар ғана орындайды.

Мәселен, 2020 жылы мемлекеттік әлеуметтік тапсырысқа орталық деңгейде қаражат ақпарат және қоғамдық даму, денсаулық сақтау, сауда және интеграция министрліктерінің, сондай-ақ Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің және Бас прокуратураның бюджеттерінде ғана көзделген болатын.

Сонымен қатар, күрделі эпидемиологиялық жағдай, экономикалық тұрақсыздық жағдайында халықпен диалог орнату және түсіндіру жұмыстарын жүргізуде қоғамдық институттар өкілдерінің қызметтері бұрынғыдан да сұранысқа ие.

Бүгінде дамыған елдердің үкіметтері азаматтық қоғам құру емес, әлеуметтік ұйымшылдықты дамыту міндетін қойып отыр.

Әлеуметтік келісім халықтың өзекті мәселелерді шешуге, кедейлік, жұмыссыздық, панасыздық, жетімдік сияқты әлеуметтік оқшаулануды және әлеуметтік ыдырауды жеңуге белсенді қатысуын білдіреді.

ҮЕҰ мобильді және жедел, қоғамның сеніміне ие және медиатор ретінде әрекет ете алады.

Мысалы, олардың әлеуетін қашықтан оқытуға көшуге байланысты мәселелерді; пандемия кезінде кірісті жоғалту арқылы жәрдемақы төлеу кезінде туындаған проблемаларды шешуде қолдануға болады.

Жоғарыда баяндалғанды ескере отырып, Қазақстанның Азаматтық Альянсы мемлекеттік органдар қызметінің тиімділігін бағалау рейтингіне «үкіметтік емес сектормен өзара іс-қимыл» критерийін енгізуді ұсынады.

Кез келген заманауи мемлекет қоғамның өзінде бар мәселелерді шешуге көмектесетін сенімді серіктестерге мұқтаж.

Қазақстанның Азаматтық Альянсы елдің ең ірі коммерциялық емес ұйымы бола отырып, кең өңірлік құрылымы бар тиімді коммуникация қалыптастыратын, бас тарту мен қабылдамау энергиясын жасампаздық энергиясына және ортақ игілік үшін жұмыс істеуге деген ұмтылысқа айналдыратын негізгі диалог алаңына айнала алады.

Азаматтық қоғам біздің алдымызда серпінді өзгерістерге ұшырап отырған шынайылық қойып отырған міндеттерді табысты шешу үшін мүмкіндіктердің жаңа дәлізіне айналуға тиіс.

 

Билік пен қоғамның тұрақты диалогы

Ведомствоның алқа отырысын Премьер-Министрдің орынбасары Ералы Тоғжанов қорытындылады. Ол Ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің жаңа жағдайдағы жұмысының басым міндеттерін белгіледі. Оның айтуынша, Мемлекет басшысы Қ. Тоқаев Үкіметке «халық үніне құлақ асатын мемлекет» аясында үлкен міндеттер жүктеді. Президент атап өткендей, бұл тәсілдің мәні мемлекеттік органдардың халықтың күнделікті проблемаларына ситуациялық жауап беруі ғана емес. Бұл, ең алдымен, билік пен қоғамның тұрақты диалогы.

«Мемлекет басшысы “халық үніне құлақ асатын мемлекет” тұжырымдамасын одан әрі іске асыру жөнінде нақты міндеттер қойды. “Қоғамдық бақылау туралы” заң жобасын әзірлеу маңызды қадам, бұл мәселе бойынша мұқият жұмыс жүргізілуде. Министрлік жұртшылықпен мұқият пысықтап, осы бағытта айтылған барлық пікірлерді ескеруі тиіс. Бұл сіздермен, әсіресе, депутаттық корпуспен бірге жұмыс істеуді талап ететін маңызды жоба», — деді Е. Тоғжанов.

Сондай-ақ, ол пандемия адамдар арасындағы өзара көмекті дамытудың маңыздылығын көрсеткенін атап өтті. Қайырымдылық мәселелері бойынша әзірленіп жатқан заң жобасы шеңберінде бизнесті қайырымдылық бағдарламаларына қатысуға ынталандыру жөніндегі жаңа тетіктерді көздеу қажет.

Тәуелсіздіктің 30 жылдығы аясында «Тәуелсіздік ұрпақтары» ұлттық жобасын әзірлеу қажет. Ол бойынша да нақты ұсыныстар бар. Ұлттық жоба аясында қазақстандық жастардың өзекті мәселелерін шешудің нақты тетіктері көзделуі тиіс. Отбасылық-гендерлік саясатты жетілдіру жөнінде де жаңа тәсілдер әзірлеу қажет. Бұл заң жобасы белгілі бір талқылаудан өтуде, бірінші кезекте, бұл отбасылық-тұрмыстық зорлық-зомбылыққа қатысты.

«Бүгін жаңа депутаттық топ құрылды, кеше депутаттармен бірге Парламент қабырғасында бұл мәселе талқыланды. Бұл мәселе қоғамды толғандырады, сізбен бірге жұмыс істеуге болатын нәрсе бар. Бұл заң жобасы белгілі бір резонанс тудырды деп айта аламын, негізінде бұл заңды және барлық осы сын-қатерлер ескерілетін болады», — деді вице-премьер.

Қоғамдық санада, әсіресе өскелең ұрпақ арасында зайырлылық пен толеранттылық қағидаттарын қамтамасыз ету үшін министрліктің жүйелі және мұқият салмақталған түсіндіру жұмыстарын жүргізуі қажет болады.

«Дін саласында жүйелі жұмыс жүргізу қажет. Идеологияның немесе діни радикализмнің әсіресе, жастар арасында таралмауына ерекше көңіл бөлу керек. Бұл маңызды мәселе. Мысалы, "Жусан" операциясы. Ол Елбасы мен Президенттің тікелей қатысуының арқасында мүмкін болды. Теріс жолға түскен өз азаматтарын отанына қайтару ісіне араласып және қайтарған елдер саусақпен санарлықтай ғана. Біз үшін аналар мен балаларды қайтару, дұрыс жолға қою маңызды болды. Этносаралық салада практикалық шараларды іске асыруды күшейту қажет. Ол үшін этносаралық қатынастарға теріс әсер етуі мүмкін өңірлер бөлінісінде, тіпті әрбір ауылға дейінгі проблемалық мәселелерді айқындау қажет. Еліміздің барлық өңірлерінде этносаралық жағдайлар проблемаларына жүйелі түрде зерттеулер жүргізу керек. Оның қорытындысы бойынша тиісті шешімдер әзірленетін болады», — деді Ералы Тоғжанов.

Пандемия жағдайында және халықты қабылданып жатқан шаралар туралы тиімді хабардар ету үшін деректерді сапалы беру мәселесі маңызды. Ақпарат объективті және халық үшін қолжетімді болуға тиіс. Сондықтан Премьер-Министрдің орынбасары үздік әлемдік тәжірибені ескере отырып, жаңа формациядағы журналистерді даярлау жүйесін ойластыруды тапсырды.